TIROID

PROF DR METIN OZATA

 


Map data provided by WhatClinic.com

 

 


 

TIROID NEDIR Tiroid boynumuzun on tarafinda bulunan  bir  bezimizdir.   Tiroid bezinin gorevi tiroid hormonlarini yani T3 ve T4 uretmek, depolamak ve gerektiginde kana vermek ve metabolizmamizi ayarlamaktir.       Tiroid bezi  15-20 gram kadar  ve  ceviz buyuklugundedir.  Boynun on tarafinda cildin altinda bulunur ve kelebek seklindedir. Kelebegin kanatlari sag ve sol lob olarak adlandirilirken, bu iki lobu birlestiren ortadaki  kisma   istmus adi verilir. Her lobun uzunlugu  4 cm  ve 1-2 cm enindedir.      Tiroid bezi adem elmasi denen nefes borusu cikintisinin (girtlak) tam arkasindadir ve yutkunmakla asagi yukari hareket ederTIROID HORMONLARITiroid bezi gida ve suyla aldigimiz  iyod minerali ile tiroid hormonlari yapar.  Su ve gidalarla alinan iyod bagirsaklardan kana gectikten  tiroid bezine gelir ve tiroid hormonlarinin uretilmesinde kullanilir. Tiroid bezine giren iyod burada tirozin isimli aminoasitle birleserek T3 ve T4 adi verilen tiroid hormonlarinin yapilmasini  saglar. T4 (tiroksin)  hormonun yapisinda dort tane iyod molekulu oldugu icin T4, T3 (tiriiyodotironin)  hormonun yapisinda ise 3 tane iyod molekulu  oldugu icin T3 adi verilmektedir. Tirozin aminoasiti yedigimiz proteinli gidalarla saglanir.   Tiroid hormonlarinin yeteri kadar yapimi icin protein ve iyodun gida ve suyla  vucuda yetecek kadar alinmasi gerekmektedir. Tiroid Bezinde olusan T3 ve T4 hormonlari  daha sonra kan dolasima salinarak vucudun butun organlarina ve hucrelerine  girer ve etkilerini gosterir.Vucudumuzdaki tum hucreler tiroid hormonlarindan etkilenmektedir. Bebegin  gelisimi,  buyumesi ve tum metabolizmaolaylarii tiroid hormonlari tarafindan kontrol edilir.  Tiroid hormonlarinin vucudumuzdaki butun  organ veya hucreleri etkiler.  Kalp hizi, kan kolesterol duzeyi, vucut agirligi, kaslarin guclu olmasi, adet duzeni, cilt ve tirnaklar, kemikler, seks organlari, beyin ve psikolojik durum tiroid hormonlarindan etkilenir.      Tiroid bezinden  iki turlu tiroid hormonu salgilaniri: T4 (%80 oraninda ),  (%20’si) ise  T3 hormonudur.  Hucrelere giren  hormon T3 hormonudur; T4 hormonu hucreye giremez. Bu nedenle T4 hormonu vucudumuzda  ozellikle karacigerde  ve diger organlarimizda  deiyodinaz enzimler (D)  ile T3 hormonuna donusmektedir.  Bu donusumun bozulmasi durumunda T3 yeterince olusamaz ve tiroid hormonlari etkisini gosteremez.       T4 ve T3 hormonlari kanda  bazi proteinlere baglanarak dolasirlar. Bu proteinlere baglanan tiroid hormonlarina total T4 ve total T3 adi verilir. Kanda bulunan tiroid hormonlarinin cok azi  ise  hicbir proteine baglanmadan  kanimizda  serbest olarak bulunur ki, bunlara serbest T3 ve serbest T4 hormonlari denir. Serbest T3 ve serbest T4 hormonlari total T3 ve total T4 hormonlariyla  bir denge halinde bulunur ve tiroid bezinin  calisma durumunu (az, cok veya normal calismasini) en iyi yansitan  testler serbest tiroid hormonlaridir.   Bu nedenle total T4 ve T3  tetkikleri yerine serbest T4 ve serbest T3  hormonlarini olcturmek  gerekir.TSH HORMONU      Tiroid bezinin calismasi beynimizde   bulunan hipofiz bezi tarafindan kontrol edilir. Hipofiz bezi, TSH adi verilen bir hormon salgilar ve bu hormon kan yoluyla tiroid bezine gelerek   tiroid hormonu yapilmasini saglar.   TSH hormonu tiroid bezinin iyod tutmasini sagladigi gibi tiroid hormonlarinin yapilmasini da saglar.       Tiroid bezi az hormon salgiladiginda hipofiz bezi TSH salgisini artirarak  tiroid bezinin daha cok hormon uretmesini saglar. Bu nedenle tiroid bezinin az hormon salgiladigi tiroid yetmezliginde (hipotiroidi) kanimizda TSH  hormonu  yuksek,  fakat T3 ve T4 hormonlari dusuk olarak bulunur.      Tiroid bezi  cok hormon salgilarsa, yani kanimizda T3 ve T4  hormonlari cok artarsa bu defa hipofiz bezinden salgilanan TSH hormonu azalir. Kanimizda T3 ve T4 hormonlari  ne kadar yukselirse TSH  hormonu da o  kadar azalir. Hipertiroidi denilen tiroid bezinin asiri calismasi durumunda kanimizda T3 ve T4 hormonlari yuksek iken TSH hormonu normalin altina iner ve dusuktur.       Goruldugu  gibi hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 hormon duzeyine gore TSH  hormon salgisini azaltip artirmaktadir.        Hipofiz bezi ise,  beynimizde, hipofiz bezinin uzerinde bulunan hipotalamus organi tarafindan kontrol edilir.  Hipotalamus organi  salgiladigi TRH isimli hormon ile hipofiz bezinden TSH salinisini saglar.      Bu nedenle  hipotalamus, hipofiz ve tiroid bezi birbirine bagimli olarak calisan ve  birbirlerini kontrol eden 3 bezdir. Tiroid bezini hipofiz bezi kontrol ederken, hipofiz bezini de hipotalamus  kontrol etmektedir. Hipotalamusdan salgilanan TRH hormonu hipofiz bezini etkileyerek buradan TSH hormonu salgilatir. Hipofizden salgilanan  TSH hormonu ise tiroid bezinden tiroid hormonlarinin  yapilmasini ve kana salgilanmasini saglar.     Ac kalmak veya diyet yapmak   tiroid hormonlarini azaltir:     Toplam kalorideki azalma  T3 hormonunda dusme yapmaktadir. Aclikta ise kortizol hormonunda artma, T3 hormonunda ise azalma olmaktadir.     Uykusuzluk durumunda da T4 hormonu artarken T3 azalir. Depresyondaki kisilerde de ayni degisiklik gozlenir.     Alkoliklerde ve karaciger hastalarinda ise T3 ve T4 duserken TSH hormonu normaldir. Tiroid hormonlari  ve metabolizmaTiroid hormonlarinin en onemli gorevlerinden birisi bazal metabolizma denilen istirahat halindeyken harcanan kalorileri ayarlamasi ve enerji uretimini saglamasidir.  Boylece vucudumuzun  isisi ayarlanir.   isi olusmasi  aldigimiz oksijenin yakilmasi sirasinda olusur. tiroid bezi vucudumuzu bir soba gibi isitir. Tiroid bezi az calisirsa vucut isisi duser ve usuruz. Bunun tersine cok calisirsa metabolizma hizlanarak kendimizi sicak hissederiz ve sicak yerlerden kacariz.  Tiroid hormonlarinin kan yaglari uzerine etkisi : Tiroid hormonlarinin fazla  salgilanmasi kan yaglarinin yani kolesterol ve trigliserit dedigimiz yaglarin yakilmasini artirarak bunlarin kan duzeylerinde azalma yapar. Tiroid hormonlarinin az salgilandigi durumda (hipotiroidi) metabolizma yavasladigindan kan yaglari fazla yakilamaz ve kanda birikir,  kolesterol ve trigliserit yukselir. Bu nedenle kan yaglari yuksek kisilerde mutlaka tiroid hormon tetkikleri yapilmalidir. Kan yaglarini yukselten diger bir hastalik ise seker hastaligidir. Tiroid hormonlarinin buyume ve boy uzerine etkisi:Cocuklarin buyumesi icin tiroid hormonlarinin yeteri kadar kanda olmasi gerekir. Tiroid hormonu az salgilanan cocuklarda buyumede gerilik, boy kisaligi veya cucelik olusur.Tiroid hormonlari istah ve vucut agirligini kontrol eder:Tiroid hormonlarinin az olmasi gida alma olayini azaltirken fazla olmasi istahi artirarak asiri yemek yenmesine neden olur. Hipotiroidi denilen tiroid bezinin az calismasi durumunda onceki kiloya gore %15-30 oraninda  kiloda artma, hipertiroidi denilen tiroid hormonlarinin fazla salgilanmasi durumunda ise  onceki kiloya gore % 15 oraninda  kilo  kaybi soz konusudur