TIROIT

PROF DR METIN OZATA


Map data provided by WhatClinic.com

 

 

 


 

TIROIT BEZI VE TIROIT HORMONLARITiroit bezi boynumuzun on tarafinda bulunan bir organimizdir. Tiroit bezinin gorevi tiroid hormonlarini uretmek, depolamak ve gerektiginde kana vermek ve boylece metabolizmamizi ayarlamaktir.Tiroit bezi kucuk bir bezdir; 15-20 gram kadar agirligi vardir ve bir ceviz buyuklugundedir. Boynun on tarafinda cildin altinda bulunur ve kelebek seklindedir. Kelebegin kanatlari sag ve sol lob olarak adlandirilirken, bu iki lobu birlestiren ortadaki kisma istmus adi verilir. Her lob 4 cm uzunlugunda ve 1-2 cm enindedir.Tiroit bezi adem elmasi denen nefes borusu cikintisinin (girtlak) tam arkasindadir ve yutkunmakla asagi yukari hareket eder. Doktorlar muayene sirasinda bu nedenle yutkunmanizi isterler.Tiroid bezi gida ve suyla alinan iyot minerali ile tiroid hormonlari yapan bir organdir. Su ve gidalarla alinan iyot bagirsaklardan kana gectikten sonra boynumuzda bulunan tiroid bezine gelir ve tiroid hormonlarinin uretilmesinde kullanilir. Tiroid bezine giren iyot burada tirozin isimli aminoasitle birleserek T3 ve T4 adi verilen tiroid hormonlarinin olusumunu saglar. T4 hormonun yapisinda dort tane iyot molekulu oldugu icin T4, T3 hormonun yapisinda ise 3 tane iyot molekulu oldugu icin T3 adi verilmektedir. Tirozin aminoasiti yedigimiz proteinli gidalarla saglanir. Goruldugu gibi tiroid hormonlarinin yeteri kadar yapimi icin protein ve iyodun gida ve suyla vucuda yetecek kadar alinmasi gerekmektedir. Bezde olusan T3 ve T4 hormonlari daha sonra kan dolasima salinarak vucudun butun organlarina ve hucrelerine girer ve etkilerini gosterir.Vucudumuzdaki tum hucreler tiroid hormonlarindan etkilenmektedir. Insanin, anne karnindayken gelisimi, dogduktan sonra buyumesi ve tum metabolizma faaliyetleri tiroid hormonlari tarafindan kontrol edilmektedir. Tiroid hormonlarinin vucudumuzda etkilemedigi organ veya hucre yok gibidir. Kalp hizi, kan kolesterol duzeyi, vucut agirligi, kaslarin guclu olmasi, adet duzeni, cilt ve tirnaklar, kemikler, seks organlari, beyin ve psikolojik durum tiroid hormonlarindan etkilenmektedir.Tiroid bezinden iki turlu tiroid hormonu salgilanir. Bunlardan daha fazla salgilanani T4 (%80 oraninda salgilanir), daha az salgilanani (%20’si) ise T3 hormonudur. Hucrelere giren ve etkili olan hormon T3 hormonudur; T4 hormonu hucreye girmez. Bu nedenle T4 hormonu vucudumuzda ozellikle karacigerde ve diger organlarimizda deiyodinaz enzimleri ile T3 hormonuna donusmektedir. Bu donusumun bozulmasi durumunda T3 yeterince olusamaz ve tiroid hormonlari etkisini gosteremez.Kandaki T4 ve T3 hormonlari bazi proteinlere baglanarak dolasirlar. Bu proteinlere baglanan tiroid hormonlarina total T4 ve total T3 adi verilir. Kanda bulunan tiroid hormonlarinin cok azi kanda hicbir proteine baglanmadan serbest olarak bulunur ki, bunlara serbest T3 ve serbest T4 hormonlari denir. Serbest T3 ve serbest T4 hormonlari total T3 ve total T4 hormonlariyla bir denge halinde bulundugundan tiroid bezinin calisma durumunu (az, cok veya normal calismasini) en iyi yansitan testler serbest tiroid hormonlaridir. Kan dolasimindan hucrelere total hormonlar degil serbest hormonlar girmektedir. Bu nedenle total T4 ve T3 tetkikleri yerine serbest T4 ve serbest T3 hormonlarini olcturmek daha iyidir.Tiroid bezinin calismasi beynimizin tabaninda bulunan hipofiz bezi tarafindan kontrol edilir. Hipofiz bezi, TSH adi verilen bir hormon salgilar ve bu hormon kan yoluyla tiroid bezine gelerek ondan tiroid hormonu yapmasini ister TSH hormonu tiroid bezinin iyot tutmasini sagladigi gibi tiroid hormonlarinin yapilmasini da saglar.Tiroid bezi az hormon salgiladiginda hipofiz bezi TSH salgisini artirarak tiroid bezinin daha cok hormon uretmesini saglar. Bu nedenle tiroid bezinin az hormon salgiladigi tiroid yetmezliginde (hipotiroidi) kanimizda TSH hormonu normalden yuksek, fakat T3 ve T4 hormonlari dusuk olarak bulunur.Tiroid bezi bazi hastaliklar nedeniyle cok hormon salgilarsa, yani kanimizda T3 ve T4 hormonlari cok artarsa bu defa hipofiz bezinden salgilanan TSH hormonu azalir. Kanimizda T3 ve T4 hormonlari ne kadar yukselirse TSH hormonu da o kadar azalir. Hipertiroidi denilen tiroid bezinin asiri calismasi durumunda kanimizda T3 ve T4 hormonlari yuksek iken TSH hormonu normalin altina iner ve dusuktur.Goruldugu uzere hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 hormon duzeyine gore TSH hormon salinisini azaltip artirmaktadir.Hipofiz bezi ise, beynimizde, hipofiz bezinin uzerinde bulunan hipotalamus organi tarafindan kontrol edilir. Hipotalamus organi salgiladigi TRH isimli hormon ile hipofiz bezinden TSH salinisini saglar.Goruldugu gibi hipotalamus, hipofiz ve tiroid bezi birbirine bagimli olarak calisan ve birbirlerini kontrol eden 3 bezdir. Tiroid bezini hipofiz bezi kontrol ederken, hipofiz bezini de hipotalamus organi kontrol etmektedir. Hipotalamusdan salgilanan TRH hormonu hipofiz bezini etkileyerek buradan TSH hormonu salgilatir. Hipofizden salgilanan TSH hormonu ise tiroid bezinden tiroid hormonlarinin yapilmasini ve kana salgilanmasini saglar.